Zamek w Malborku
Zamek w Malborku to arcydzieło architektury obronnej i rezydencjonalnej późnego średniowiecza. To największy gotycki zespół zamkowy na świecie o powierzchni około 21 hektarów i łącznej kubaturze budynków przekraczającej ćwierć miliona metrów sześciennych! Uważany jest za największą budowlę ceglaną wzniesioną rękami człowieka. Siedemset lat temu stanął na wzgórzu nad Nogatem.
W drugiej połowie XIII wieku Krzyżacy wybrali to miejsce na nową siedzibę swego zakonu. Początkowo budowali siedzibę konwentu (Zamek Wysoki). Stała się domem zakonnym i twierdzą, a od XIV wieku stolicą państwa krzyżackiego. Wówczas przystąpiono do budowy nowego zamku o charakterze reprezentacyjnym (Zamek Średni), w skład którego wchodził pałac wielkich mistrzów, wielki refektarz, komnaty gościnne i pomieszczenia recepcyjne. Rozbudowano i urządzono Przedzamcze, gdzie miejsce znalazły zabudowania gospodarcze.
W 1457 roku, w czasie wojny trzynastoletniej, zamek przejął król Kazimierz Jagiellończyk. Przez ponad trzy stulecia zamek pełnił ważne funkcje gospodarcze i polityczne, był arsenałem Rzeczypospolitej, rezydencją władców polskich. Zamek jest udostępniony do zwiedzania. Można też tam obejrzeć rozmaite wystawy, a wśród nich średniowieczne machiny oblężnicze.
Muzeum Zamkowe w Malborku tel. 55 647 08 00, infolinia 801 08 01 82www.zamek.malbork.pl, www.visitmalbork.pl
Zamek gotycki w Lidzbarku Warmińskim
Stoi tu okazały zamek gotycki. Wzniesiono go na wąskim półwyspie przy ujściu Symsarny do szerzej rozlewającej się tutaj rzeki Łyny. Zamek usytuowany został mniej więcej pośrodku tego półwyspu; od południa rozciągało się przedzamcze, od północy zaś - przy zbiegu rzek – stał młyn zamkowy.
Wjazd do zamku przebiegał międzymurzem zachodnim, wzdłuż przedzamcza aż na południową jego stronę, gdzie znajdowała się brama, dalej - przez dziedziniec przedzamcza i most nad fosą pośrednią - do bramy zewnętrznej zamku. Po drodze należało przebyć sześć umocnionych bram. Wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego, Henryk von Plauen, rezydował w zamku w latach 1411 - 1413. Na zamku mieści się Muzeum Warmińskie.pl. Zamkowy 1, tel. 89 67-21-11www.lidzbarkwarminski.pl
Zakon w Gniewie
To najpotężniejsza twierdza Zakonu Krzyżackiego na lewym brzegu Wisły. Zbudowana na przełomie XIII i XIV wieku była domem komturów krzyżackich, a w czasach polskich siedzibą starostów. Czworoboczny zamek główny podzielony jest na przyziemie, wysokie piętro i poddasze z narożami wzmocnionymi wieżyczkami. W północno-wschodnim narożu wznosi się potężny stołp o murach grubości czterech metrów. Zamek spłonął w Wielkim Pożarze w 1921 roku. Odbudowany został w latach 70. ubiegłego wieku. ul. Zamkowa 3, tel. 58 535 35 33 i 58 535 35 29, zamek-gniew.pl
Zamek w Ostródzie
Budowa murowanego zamku z cegły na kamiennej podmurówce rozpoczęła się około 1349 roku. Rezydował tu komtur Günther von Hohenstein. Prace budowlane trwały stosunkowo długo i zostały przerwane litewskim najazdem księcia Kiejstuta w 1381 roku.Trójskrzydłowa, niska budowla jest prawdopodobnie najstarszym z zachowanych zamków krzyżackich. Brama wiedzie na gotycki dziedziniec, dawniej otoczony ze wszystkich stron przez drewniane ganki. Obecnie jedyny zachowany ganek znajduje się wzdłuż północnego skrzydła zamku.Mimo wielu zniszczeń wojennych i burzliwej historii, zamek dziś tętni życiem. Na dziedzińcu i w dawnej fosie odbywają się koncerty, festyny i turnieje rycerskie.
Ostróda, ul. Adama Mickiewicza 22, tel. 89 646 26 02, www.zamek.ostroda.pl
Krzyżacy w Reszelu
Pierwsza krzyżacka strażnica stanęła tu już 1241 roku, jednak budowę zamku murowanego rozpoczęto dopiero w ponad sto lat później. Główną przyczyną były ciągłe bunty pruskiego plemienia Bartów, którzy nigdy nie pogodzili się z podbojem i regularnie niszczyli zakonną placówkę. Od 1243 roku Reszel formalnie należał do biskupów warmińskich, ale krzyżacka załoga opuściła go dopiero w 1300 r.
tel. 89 755 01 09 i 89 755 07 59,www.zamek-reszel.com, www.reszel.pl
Zamek Kapituły Warmińskie w Olsztynie
W 1348 roku rozpoczęto budowę najstarszego skrzydła, a w XV-XVI wieku dobudowano skrzydło południowe i górną część wieży. Olsztyński zamek jest doskonałym przykładem architektury gotyckiej. Obecnie swoją siedzibę ma w nim Muzeum Warmii i Mazur. W latach 1516 - 1519 i 1520 - 1521 administratorem zamku był Mikołaj Kopernik. Wśród wielu oryginalnych pamiątek, na ścianie zamkowego krużganka znajduje się osobiście wykonana przez Mikołaja Kopernika tablica astronomiczna do wskazywania równonocny wiosennej i jesiennej.
Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, ul. Zamkowa 2, tel. 89 527-95-96,muzeum.olsztyn.pl, www.zamkigotyckie.org.pl
Zamek w Bytowie
Zamek wybudowany został przez Krzyżaków w latach 1398-1405. Główne prace nadzorował wielki budowniczy Zakonu Mikołaj Fellensteyn. Budowa zamku przypadła na kadencję prokuratora bytowskiego Jakuba von Reinacha i wielkiego mistrza Zakonu Konraga von Jungingena. Na lokalizację warowni wybrano górujące nad miastem wzgórze o znakomitych, naturalnych warunkach obronnych. Nowoczesny na tamte czasy zamek pełnił rolę siedziby administracji zakonnej, strażnicy granicznej i zajazdu dla rycerstwa zachodnioeuropejskiego, podróżującego do Malborka. Pełna załoga zamku składała się z kilkudziesięciu osób.
Muzeum Zachodnio-Kaszubskie, ul. Zamkowa 2, tel. 059 822 26 23 www.muzeum-bytow.pl
Kwidzyn
Oprócz zamków krzyżackich w państwie Zakonu istniały jeszcze zamki związane ze stanem prawnym i uposażeniem diecezji kościelnych. Podział dóbr między Zakon a biskupów i kapituły nastąpił w 1243 roku. W Kwidzynie znajdowały się dwa odrębne zamki, biskupi - Altschloesschen oraz kapitulny sprzężony z katedrą, tworzący założenie obronne, jako zespół katedralno - zamkowy. Rezydencję kapituły katedralnej usytuowano w północno - zachodniej części miasta. Wzniesiona została w latach 1300-1330 w stylu gotyckim, z cegły, na kamiennym podmurowaniu. Plan założenia był typowy dla zamków krzyżackich - regularny czworobok z wewnętrznym dziedzińcem. Skrzydła zamkowe wzmocnione były w narożnikach, kwadratowymi wieżami.
Na zamku można zobaczyć kilka ciekawych wystaw, wśród nich ekspozycję średniowiecznych narzędzi tortur.
Muzeum w Kwidzynie, ul. Katedralna 1, tel. 55 64 63 797, www.zamek.malbork.pl
Sztum
W 1236 roku gród znalazł się w rękach Zakonu Krzyżackiego. Do końca wojny trzynastoletniej w 1466 roku zamek był siedzibą wójta krzyżackiego. Doskonale położony i ufortyfikowany zamek stanowił bazę wypadową dla wojsk krzyżowych, udających się na wyprawy wojenne na Litwę. W 1377 roku przebywał na zamku arcyksiążę Albrecht Habsburg, pozostawiając w dowód wdzięczności swoje rodowe barwy wójtostwu sztumskiemu oraz budując wyniosłą wieżę zamkową zwaną odtąd Wieżą Albrechta.
Sztumskie Centrum Kultury, ul. Galla Anonima 16, tel. 55 640 63 45,
Nidzica
Potężna warownia wybudowana została około 1370 roku przez wielkiego mistrza Winrycha von Kniprode. Ta gotycka twierdza byla najdalej wysunięta na mapie państwa krzyżackiego i położona na wysokim wzgórzu. Prawdopodobnie stanęła na miejscu drewnianego strażniczego gródka z XIII wieku, zlokalizowanego na obszarze obecnego podzamcza. Warownia otoczona moczarami oraz rozległymi bagnami chroniła liczne wsie założone przez zakon, w rejonie Dąbrówna, Olsztynka i Działdowa przed odwetowymi wyprawami Litwinów. Zabezpieczała alternatywny szlak z Mazowsza do Malborka. Była siedzibą zarówno komtura jak i prokuratorów. Nidzicki Ośrodek Kultury, ul. Zamkowa 2, tel. 89 625 31 44,nidzickiosrodekkultury@poczta.fm,www.nok.nidzica.pl
Kętrzyn
Około 1329 roku na wzgórzu, nad rzeką Guber, Krzyżacy wznieśli drewnianą strażnicę (Rastenburg). Wzniesiono ją na zgliszczach zdobytego jeszcze w XIII wieku pruskiego grodu Rast. Dzisiaj na miejscu tamtych umocnień stoi warowny kościół św. Jerzego. Zadaniem strażnicy i osadzonej w niej załogi była obrona tej części państwa zakonnego przed licznymi wyprawami litewskimi. Strażnica, dwukrotnie zdobywana i palona przez Litwinów - przez wojska książąt Olgierda w 1345 roku i Kiejstuta w 1347 roku, była każdorazowo odbudowywana, a położona przy niej osada zaludniała się nowymi mieszkańcami. Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego, pl. Zamkowy 1, tel. 89 752 32 82, www.muzeum.ketrzyn.pl
Ryn
Nad miastem góruje XIV-wieczny zamek krzyżacki. Według legendy zamek i jezioro Ołów, stanowiące naturalną fosę, przypominały Krzyżakom rzekę Ren (Rhein) i zamki nad nią stojące, stąd być może wzięła się nazwa Ryn. W latach 1393 - 1525 zamek był siedzibą komturii, której jednym z pierwszych komturów był Konrad Wallenrod, późniejszy wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego, a także tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza.W zamku Ryn mieści się dziś hotel, który zazdrośnie strzeże swoich skarbów i pozwala zwiedzać zamek w ograniczonym zakresie i tylko w ściśle określonych godzinach.
pl. Wolności 1, tel.87 421 80 08 www.zamekryn.pl
